กระแสถ่ายรูปอาหารนี่ไม่เคยแผ่ว ไม่ว่าจะยุคไหนเพราะใคร ๆ ก็ชอบถ่ายรูปของกินกันทั้งนั้น ลองคิดดูว่า ตั้งแต่ในอดีตที่ภาพอาหารดูนิ่ง ๆ เหมือนภาพวาด จนมาถึงยุคนี้ที่แค่มีมือถือกับฝีมือประมาณนึง ก็ถ่ายอาหารออกมาได้น่ากินสุด ๆ
จริง ๆ แล้ว การถ่ายภาพอาหารก็มีประวัติศาสตร์ของมันเหมือนศิลปะอื่น ๆ เริ่มมาตั้งแต่ช่วงปี 1800 ตอนนั้นภาพอาหารดูคล้ายภาพวาดมากกว่า พอเข้าสู่ยุค 1970 ก็เริ่มมีอาหารสีสันแปลกตาอย่างสลัดแอมโบรเซียโผล่มาให้เห็นในภาพถ่าย จนมาถึงยุคปัจจุบัน ที่เราจะเห็นภาพถ่ายอาหารแบบชัดเป๊ะ หรือไม่ก็ลาเต้อาร์ตสวย ๆ ที่คนแห่ถ่ายกันทั่วโซเชียล
คราวนี้เราจะพาไปย้อนดูเส้นทางของการถ่ายภาพอาหารกันตั้งแต่จุดเริ่มต้น ว่ามันเริ่มยังไง และเปลี่ยนแปลงไปแค่ไหนตลอดหลายสิบปีที่ผ่านมา จากยุคกล้องโบราณและหนังสือสูตรอาหารหน้าตาเรียบ ๆ ไม่มีลูกเล่นอะไร จนมาถึงยุคที่ใคร ๆ ก็สามารถหยิบมือถือขึ้นมาถ่ายรูปอาหารมื้อเช้า มื้อเที่ยง หรือมื้อเย็นได้แบบดูดีเหมือนช่างภาพมืออาชีพ
ท้ายสุดเราจะพาไปส่องกันต่อว่า โลกของการถ่ายภาพอาหารในอนาคตจะมีอะไรใหม่ ๆ มาให้เราได้ตื่นเต้นกันอีกบ้าง
ช่วงปลายทศวรรษ 1800s: ภาพนิ่งกับอาหารเชิงศิลปะ
การถือกำเนิดของการถ่ายภาพแบบ “ดาแกโรไทป์” (Daguerreotype) ในปี 1839 ทำให้การถ่ายภาพเริ่มเป็นที่รู้จักในหมู่คนทั่วไป และเพียงหกปีต่อมา ในปี 1845 วิลเลียม เฮนรี ฟ็อกซ์ ทัลบอต ก็ได้ถ่ายภาพอาหารภาพแรก ๆ เอาไว้ โดยเป็นภาพนิ่งของผลไม้ในตะกร้า ซึ่งมีทั้งลูกพีชและสับปะรดรวมอยู่ในฉากนั้นด้วย
ในช่วงทศวรรษ 1800s การถ่ายภาพอาหารได้รับอิทธิพลอย่างมากจากภาพวาดแนวภาพนิ่ง (Still Life) โดยภาพส่วนใหญ่จะเน้นผลไม้ และช่างภาพก็มักใช้มุมมองเชิงศิลปะในการถ่าย ภาพถ่ายในยุคนั้นยังเป็นภาพขาวดำ และช่างภาพส่วนใหญ่ก็ได้รับแรงบันดาลใจจากจิตรกรและศิลปินร่วมยุคเดียวกัน
ซึ่งถ้าเรามองย้อนกลับมาที่การถ่ายภาพอาหารในยุคปัจจุบัน ก็ยังเห็นเทคนิคคล้าย ๆ กันอยู่ ไม่ว่าจะเป็นการใช้แสง การจัดองค์ประกอบภาพ หรือการจัดวางอาหารให้ออกมาดูเหมือนภาพวาดจากอดีต
องค์ประกอบและแสงในภาพถ่ายอาหารแนวภาพนิ่ง
ยุคแรก ๆ ของการถ่ายภาพ ช่างภาพไม่ได้แค่ยกกล้องขึ้นมาถ่ายแบบผ่าน ๆ แต่จริงจังกับความสมจริงมาก โดยเฉพาะเวลาถ่ายอาหาร พวกเขาไม่ได้แค่เน้นให้ภาพชัดเจน แต่ยังใส่ใจเรื่อง องค์ประกอบ และ แสงอย่างละเอียด เพื่อให้ภาพอาหารดูงดงามจนเทียบได้กับภาพวาดศิลปะที่เป็นที่นิยมในยุคนั้น
สิ่งที่น่าทึ่งก็คือภาพถ่ายแนว Still Life มีพลังเปลี่ยนสิ่งของธรรมดา ๆ ให้กลายเป็นเรื่องน่าสนใจได้ทันที ไม่ว่าจะเป็นผลไม้ในตะกร้าธรรมดา หรือขนมปังก้อนเรียบ ๆ ถ้าจัดองค์ประกอบดี แสงมากำลังพอดี ภาพนั้นจะดึงดูดสายตาเหมือนมีมนตร์สะกดให้ต้องหยุดดู
สรุปง่าย ๆ ก็คือ ช่างภาพสมัยก่อนนเก่งมาก พวกเขาทำให้เราหิวได้ ทั้งที่ภาพยังเป็นแค่ขาวดำ แต่กลับดูน่ากินเสียอย่างนั้น
ต้นศตวรรษที่ 1900: สีสันสดใสมาแล้ว
ในปี 1910 ช่างภาพ วลาดิเมียร์ โชฮิน ได้พัฒนาการถ่ายภาพสีอย่างประสบความสำเร็จ การสร้างภาพสีด้วยเทคนิคออโตโครม (autochrome) ซึ่งเป็นกระบวนการที่ซับซ้อน ใช้ผลิตภัณฑ์จากแป้งมันฝรั่งเพื่อสร้างเม็ดสี
หนึ่งในภาพที่โชฮินถ่ายด้วยเทคนิคออโตโครม คือภาพไข่ผ่าครึ่งที่เห็นสีส้มสดใสของไข่แดงอย่างชัดเจน ภาพนี้ถือเป็นการเพิ่มมิติและรายละเอียดใหม่ ๆ ให้กับการถ่ายภาพอาหาร ซึ่งยังไม่เคยมีใครทำมาก่อน ภาพนี้ชื่อว่า “Stilleben”
ภาพนี้น่าสนใจตรงที่มันสะท้อนสไตล์การถ่ายภาพอาหารในยุคปัจจุบัน ที่ไม่ได้เน้นแค่ภาพอาหารที่จัดวางอย่างสวยงามและสมบูรณ์แบบเท่านั้น แต่ยังให้ความสำคัญกับความไม่สมบูรณ์แบบ ทำให้ภาพดูมีชีวิตและน่าสนใจมากขึ้นด้วย
ยุค 1920s: การแนะนำรูปทรงในภาพถ่ายอาหาร
ในปี 1927 ช่างภาพชื่อ Edward Steichen ได้เปลี่ยนภาพถ่ายอาหารให้ไม่ใช่แค่ภาพนิ่งธรรมดาเหมือนที่ผ่านมา เขาเน้นถ่ายภาพที่โชว์รูปร่าง รูปทรง และเงาของอาหารอย่างชัดเจน ไม่ได้ถ่ายอาหารในสภาพตามธรรมชาติหรือเหมือนจริงแบบสมัยก่อน ทำให้ภาพอาหารดูมีชีวิตชีวาและให้ความรู้สึกถึงความเคลื่อนไหวมากขึ้น
ตั้งแต่นั้นมา ภาพถ่ายอาหารก็ไม่ได้เป็นแค่ภาพนิ่งธรรมดาอีกต่อไป แต่กลายเป็นงานศิลปะรูปแบบหนึ่งที่มีความคิดสร้างสรรค์และเน้นการออกแบบรูปทรงอย่างประณีต ทำให้ภาพถ่ายอาหารดูแปลกใหม่และน่าสนใจในแบบของตัวเอง
ช่วงปี 1930–1940: การเริ่มต้นของโฆษณาแบบมีสีและภาพถ่ายอาหาร
ในช่วงทศวรรษที่ 1930 มีการเริ่มใช้โฆษณาสีเป็นครั้งแรก ทำให้สไตล์การถ่ายภาพเริ่มเปลี่ยนแปลงอีกครั้ง ภาพถ่ายอาหารไม่ได้เป็นแค่งานศิลปะอีกต่อไป แต่กลายเป็นสินค้าที่สามารถผลิตและขายได้ ซึ่งช่วงนี้เองที่เราเริ่มเห็น “หนังสือสูตรอาหารเล่มเล็ก” หรือ cookbooklets ที่มีภาพถ่ายอาหารสีสันสดใส
ภาพถ่ายอาหารในทุกวันนี้ไม่ได้เป็นแค่ภาพนิ่งธรรมดาอีกต่อไปแล้ว มันถูกยกระดับให้กลายเป็นงานศิลปะที่มีเสน่ห์และเอกลักษณ์เฉพาะตัว ด้วยการจัดวางองค์ประกอบ การเลือกใช้รูปทรง และการเล่นกับแสงเงาต่าง ๆ ทำให้ภาพอาหารดูมีชีวิตชีวา น่าสนใจ และสะท้อนความคิดสร้างสรรค์ของผู้ถ่ายได้อย่างชัดเจน
การถ่ายภาพอาหารในยุคที่ไม่เน้นความสมจริง
พอการถ่ายภาพอาหารเริ่มกลายเป็นงานเชิงพาณิชย์มากขึ้น หน้าตาอาหารในภาพก็เริ่มไม่เหมือนของกินจริง ๆ เพราะช่างภาพเค้าจัดเต็มเพื่อให้ภาพออกมาน่ากินที่สุดเท่าที่จะทำได้ ทั้งฉีดสเปรย์ผม ทาน้ำยาเคลือบเงา ใส่น้ำมันให้ดูฉ่ำ ใช้กาวให้ของอยู่ทรง หรือแม้แต่เอาสบู่มาทำฟองแทนฟองเบียร์ เพราะฟองสบู่มันอยู่ได้นานกว่าและไม่ยุบง่าย
เทคนิคพวกนี้ทำให้ภาพอาหารดูสวยสมบูรณ์แบบ เหมือนหลุดมาจากฝัน แต่ความจริงคือกินไม่ได้เลยแม้แต่นิดเดียว
และแม้จะผ่านมาเป็นสิบ ๆ ปี วิธีแบบนี้ก็ยังถูกใช้จนถึงทุกวันนี้ ลองนึกถึงโฆษณาเบอร์เกอร์ 50 บาท ซึ่งในรูปดูอลังการมาก แต่พอของจริงอยู่ในมือ ทำไมมันดูแบน ๆ งง ๆ เหมือนคนละเรื่องกันเลย
ยุค 1950s – 1960s: การทดลองกับมอเตอร์ชัตเตอร์และไฟแฟลชสโตรบ
ในปี 1957 ศาสตราจารย์แฮโรลด์ เอดเจอร์ตัน แห่งภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า มหาวิทยาลัย MIT ได้ทดลองใช้มอเตอร์ชัตเตอร์ร่วมกับไฟแฟลชแบบสโตรบ เพื่อถ่ายภาพหยดนมกระเซ็นในชื่อการทดลองว่า Milk Drop Coronet ซึ่งเป็นการจับภาพเสี้ยววินาทีที่เกิดขึ้นได้อย่างแม่นยำราวกับหยุดเวลา ภาพและเทคนิคสุดล้ำนี้กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาแฟลชอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งเปลี่ยนโลกของการถ่ายภาพ โดยเฉพาะการถ่ายอาหารและภาพนิ่งไปอย่างสิ้นเชิง
ถึงแม้ว่านี่จะเป็นจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญของวงการถ่ายภาพอาหารในอนาคต แต่ในช่วงเวลานั้นเองก็ยังไม่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เพราะภาพถ่ายอาหารส่วนใหญ่ยังคงเป็นการถ่ายอาหารมุมกว้าง ในบรรยากาศที่เรียบง่ายและดูธรรมดาเช่นเคย
ยุค 1970s: ยุคแฟชั่นอาหารที่ดูเยิ้มเกินจริง
ยุค 1970s ไม่ได้มีแค่กางเกงขาบานกับเสื้อแขนตุ๊กตา (peasant blouse) เท่านั้น แต่ยังเป็นช่วงเวลาที่การถ่ายภาพอาหารเริ่มสนุกและสร้างสรรค์มากขึ้น แม้ว่าอาหารในยุคนั้นจะดูเชยและไม่น่ากินสำหรับบางคนก็ตาม
ของใช้ในครัวธรรมดา ๆ กลับถูกหยิบมาใส่ไอเดียจนกลายเป็นงานศิลปะ อย่างในปี 1979 ปีเตอร์ ฟิชลี กับ เดวิด ไวส์ ก็ได้สร้างสรรค์ผลงานชุด “Wurstserie” หรือ “ชุดไส้กรอก” ด้วยการจัดวางไส้กรอกและแตงดองราวกับเป็นนางแบบ เพื่อสะท้อนมุมมองตลกร้ายของวัตถุดิบในชีวิตประจำวัน
ขณะเดียวกัน เทรนด์การทำอาหารในยุคนั้นก็มักมาคู่กับงานปาร์ตี้ย้อนยุคและเมนูครัวสุดคลาสสิก ซึ่งบางครั้งก็รวมถึงสลัดแอมโบรเซียที่ไม่ได้ถูกใจทุกคนเสมอไป
ยุค 1980s: ยุคที่พร็อพเริ่มเข้ามามีบทบาทในการถ่ายภาพอาหาร
ในช่วงทศวรรษ 1980 การถ่ายภาพอาหารเริ่มค่อยๆ เปลี่ยนไปในแนวทางของไลฟ์สไตล์มากขึ้น แสงที่ใช้ดูโรแมนติกขึ้น มุมกล้องก็เริ่มแหวกแนวมากขึ้น และช่างภาพก็เริ่มใช้ระยะชัดลึกที่ตื้นลงเพื่อเน้นตัวแบบ ในขณะเดียวกัน กล้องถ่ายรูปก็พัฒนาให้มีคุณภาพดีขึ้นเรื่อยๆ
ช่วงนี้เองที่การถ่ายภาพอาหารเริ่มมีลูกเล่นมากขึ้น ไม่ได้โฟกัสแค่ตัวอาหารอีกต่อไป แต่เริ่มมีการจัดพร็อพต่างๆ เข้ามาเสริม ไม่ว่าจะเป็นดอกไม้ ฉากหลัง หรืออาหารอื่นๆ ที่ช่วยให้ภาพดูมีเรื่องราวและน่าสนใจมากขึ้น ช่างภาพยังเริ่มเล่นกับฉากหลังสีเข้ม เพิ่มลูกเล่นด้วยการตกแต่งจานอย่างสร้างสรรค์แบบไม่ยั้ง เรียกว่าอาหารในภาพยุค 80s ไม่มีอะไรดูเรียบง่ายเลย เต็มไปด้วยสีสันและความจัดจ้านแบบสุดทาง
ยุค 1990s: การถ่ายภาพอาหารแบบสารคดี
ระหว่างยุค 60s ถึง 90s การถ่ายภาพอาหารในนิตยสาร หนังสือทำอาหาร หรือโฆษณาทางทีวีมักจะจัดเต็มแบบเวอร์วัง เรียกว่าเหมือนถ่ายละครมากกว่าถ่ายอาหารจริง ๆ แต่พอเข้าสู่ยุค 90s การถ่ายแนวนี้ก็เริ่มเบาลง กลับมาเน้นความเป็นธรรมชาติมากขึ้น อาหารเริ่มดูน่ากินแบบจริงจัง ไม่หลอกตาเหมือนแต่ก่อน
ที่น่าสนใจคือ ยุคนี้เริ่มเห็น “คน” เข้ามาอยู่ในเฟรมรูปภาพมากขึ้น ไม่ใช่แค่อาหารลอยอยู่กลางภาพอีกต่อไป แต่มีมือ มีเชฟ มีโมเมนต์เล็ก ๆ ที่เชื่อมโยงกับชีวิตจริง การถ่ายภาพอาหารเลยกลายเป็นเหมือนการเล่าเรื่องผ่านภาพ เหมือนแอบเห็นเบื้องหลังครัว หรือช่วงเวลาดีๆ ที่โต๊ะอาหาร ซึ่งสไตล์นี้ก็กลายเป็นแรงบันดาลใจต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
การมีคนในรูปภาพถ่ายอาหาร
แทนที่จะเน้นภาพอาหารแบบสวยเป๊ะดูหรูหราเหมือนเมื่อก่อน โฆษณาในยุค 90s เริ่มหันมาใช้ภาพแนวสารคดีมากขึ้น ภาพเชฟกำลังทำงานในครัว ภาพความวุ่นวายระหว่างทำอาหาร หรือบรรยากาศจริงในครัวและร้านอาหาร ถูกนำเสนออย่างมีชีวิตชีวาและสมจริง
ตำราอาหารในยุคนี้ก็เปลี่ยนบทบาทไปด้วย จากหนังสือรวมสูตรธรรมดา ๆ กลายเป็นเหมือนอัลบั้มภาพที่บันทึกผลงานชิ้นเอกของเชฟและร้านอาหาร เต็มไปด้วยเรื่องราว ความสำเร็จ และไลฟ์สไตล์ของเชฟคนนั้น ๆ แบบที่อ่านแล้วเหมือนได้รู้จักเจ้าของสูตรมากกว่ารู้แค่ว่าเมนูนี้ต้องใส่อะไรบ้าง
ยุค 2000s: ยุคที่กล้องดิจิทัลมาแรง เปลี่ยนเกมการถ่ายภาพอาหารให้แจ่มขึ้นกว่าเดิม
ช่วงปลายยุค 1990s ถึงต้นยุค 2000s กล้องดิจิทัลและเลนส์ต่างๆ พัฒนาขึ้นมาก ช่วยให้ช่างภาพสามารถจับรายละเอียดของอาหารได้ชัดเจนยิ่งขึ้น ในช่วงนี้เรากลับมาเห็นภาพอาหารที่ถ่ายด้วยแสงธรรมชาติอีกครั้ง แต่ภาพที่ได้จะเน้นไปที่รายละเอียดบางส่วนของอาหารที่ช่างภาพอยากให้เราเห็น มากกว่าถ่ายทั้งจานเต็มๆ
ในยุค 2000s มุมกล้องก็เปลี่ยนไปใกล้เคียงกับสไตล์ที่เราเห็นในปัจจุบันมากขึ้น มีทั้งการถ่ายจากมุมบนลงล่าง หรือถ่ายด้านข้าง ภาพอาหารจะใช้สีสันสดใส มีความคมชัดเฉพาะจุด ไม่เน้นโชว์ภาพอาหารทั้งจานทั้งหมด เพื่อสร้างความน่าสนใจและความลึกลับให้กับภาพมากขึ้น
ยุค 2010s: ยุคโซเชียลมีเดียเปลี่ยนโลกการถ่ายภาพอาหาร
ยุคที่กล้องมือถือเริ่มเข้ามาปฏิวัติวงการถ่ายภาพอาหาร ทำให้ใคร ๆ ก็กลายเป็นช่างภาพได้ง่าย ๆ นี่คือจุดเริ่มต้นของ “ฟู้ดสตาแกรม” การถ่ายภาพอาหารเลยกลายเป็นเรื่องง่ายและสนุกขึ้นมาก เพราะโซเชียลมีเดียเปิดโอกาสให้ทุกคนได้แชร์ภาพอาหารสวย ๆ จนกลายเป็นกระแสที่ฮิตติดลมบนและยังไม่หยุดร้อนแรงมาจนถึงทุกวันนี้เลย
ยุค 2020s: เทรนด์ใหม่กลับมาเน้นวัตถุดิบของจริง และชุบชีวิตให้ภาพ Still Life
ทุกวันนี้ช่างภาพหลายคนพยายามสร้างสไตล์ให้รูปของตัวเองโดดเด่นกว่าในโซเชียลมีเดียทั่วไป เลยเริ่มหันกลับมาถ่ายภาพแบบสติลไลฟ์กันมากขึ้น โดยเน้นโชว์วัตถุดิบจากธรรมชาติแบบสด ๆ และจัดวางกับองค์ประกอบอาหารต่าง ๆ เพื่อให้ภาพดูมีเรื่องราวและน่าดึงดูดยิ่งขึ้น
เมื่อเข้าสู่ทศวรรษใหม่ที่มาพร้อมกับเทรนด์ใหม่ๆ ภาพอาหารก็กลับไปเน้นความเรียบง่ายอีกครั้ง โดยให้ความสำคัญกับวัตถุดิบเป็นหลัก และยังนำวัตถุดิบเหล่านั้นมาใช้เป็นพร็อพเสริมในภาพด้วย
เมื่อโลกออนไลน์เต็มไปด้วยภาพอาหารมากมายจนล้นตา ช่างภาพมืออาชีพเลยต้องงัดทักษะและประสบการณ์ในสตูดิโอหรือสถานที่ถ่ายทำที่น่าสนใจมาใช้ เพื่อสร้างภาพอาหารที่ดูมีชีวิตชีวาและโดดเด่น แบบที่มือถือถ่ายไม่ได้แน่นอน
ใครจะรู้ว่าเจเนอเรชันต่อไปของช่างภาพอาหารจะพาเราไปเจอกับอะไรใหม่ๆ บ้าง
ปัจจุบัน Shutterstock มีภาพอาหารสวย ๆ อยู่มากมายที่มาจากทั้งยุคก่อนและยุคใหม่ ทุกคนสามารถนำไปใช้ได้ผ่านทีมงานของเรา Number 24 สามารถสอบถามข้อมูลการใช้งานเพิ่มเติมได้ที่
Inbox : http://m.me/number24.co.th
LINE Official Account : https://line.me/R/ti/p/@klj9484n
Instagram : https://www.instagram.com/number24.co.th
Website : https://number24.co.th/
