การทำงานในธุรกิจที่ต้องสร้างคอนเทนต์อย่างสม่ำเสมอ ทำให้นอกจากเหล่าคอนเทนต์ ครีเอเตอร์จะต้องมีสกิลการคิดไอเดียที่สูงแล้ว ก็จำเป็นจะต้องมีความรู้ด้านการใช้งานลิขสิทธิ์ภาพ วิดีโอ และเพลงเช่นกัน เพื่อป้องกันปัญหาการฟ้องร้องที่จะตามมาในอนาคต ครั้งนี้เราจึงอยากมาแบ่งปันความรู้เรื่อง “Public Domain” หรือภาษาไทยที่เรียกกันว่า “สมบัติสาธารณะ”
ทุกผลงานล้วนมีเจ้าของและการมีเจ้าของนั้นหมายถึงผลงานล้วนมีลิขสิทธิ์คอยปกป้อง การนำไปใช้โดยผู้อื่นที่ไม่ใช่เจ้าของผลงานจึงผิดกฎหมาย แต่จะมีผลงานอยู่ประเภทหนึ่งที่สามารถนำมาใช้หรือดัดแปลงได้เลยโดยไม่ผิดกฎหมายใด ๆ นั่นก็คือ “Public Domain”
Public Domain หมายถึงงานที่ใช้ความคิดสร้างสรรค์ใด ๆ ผลิตออกมาเป็นผลงาน เช่น หนังสือ งานปั้น ภาพวาด เพลง งานออกแบบ ฯลฯ ที่หมดวาระการคุ้มครองโดยกฎหมาย โดยอนุญาตให้ทุกคนสามารถนำผลงานเหล่านั้นไปใช้ดัดแปลงใด ๆ ก็ได้ทันที โดยไม่ต้องขอการยินยอมจากผู้ใดทั้งสิ้น กล่าวคือผลงานนั้น ๆ กลายเป็นทรัพย์สินของสาธารณะไปแล้วนั่นเอง
ซึ่งตามกฎหมายการคุ้มครองลิขสิทธิ์จะแตกต่างกันไปในแต่ละประเทศ เช่น ประเทศสหรัฐอเมริกามีกฎว่าสิ่งใดก็ตามที่ถูกเผยแพร่ก่อนปี 1926 ล้วนเป็น Public Domain ทั้งหมด เป็นต้น
ตามกฎหมายประเทศไทยนั้น การที่ผลงานใด ๆ จะกลายเป็นสมบัติสาธารณะ จะต้องตรงตามเงื่อนไขเหล่านี้ คือ
- การคุ้มครองหมดลิขสิทธิ์หมดอายุ ขึ้นอยู่กับข้อตกลงของผู้เป็นเจ้าของ
- เจ้าของลิขสิทธิ์ไม่สามารถต่อการคุ้มครองโดยลิขสิทธิ์ได้อีกต่อไป
- ผลงานอยู่ภายใต้สมบัติสาธารณะ
หมายความว่าจะมีผลงานบางชิ้นที่เจ้าของสามารถต่อลิขสิทธิ์ได้แม้เวลาจะผ่านไปนานแล้ว ก็ยังคงไม่เป็น Public Domain เช่น Winnie-the-Pooh และ Mickey Mouse เป็นต้น
ตัวอย่างผลงานของผู้มีชื่อเสียงที่กลายเป็น Public Domain แล้ว ได้แก่
- บทเพลงของ William Shakespeare
- เทพนิยายสุดคลาสสิก เช่น Cinderella และ Sleeping Beauty
- ภาพยนต์เรื่อง Night of the Living Dead
- ภาพวาดของ Vincent van Gogh
ประโยชน์จากการใช้ผลงาน Public Domain คือ
- ใช้ต่อยอดเป็นแรงบันดาลใจได้อย่างหลากหลาย เพราะผลงานที่หมดลิขสิทธิ์คุ้มครองทางกฎหมายนั้นมีมากมาย คุณนำสิ่งเหล่านั้นมาต่อยอดได้อย่างไม่ผิดกฎหมาย
- ลดความเสี่ยงจากการละเมิดลิขสิทธิ์ ประหยัดเรื่องค่าใช้จ่าย
- ความคุ้นเคยทางวัฒนธรรมที่มีต่อผลงานนั้น ๆ ในอดีต จะช่วยให้ผลงานของคุณถูกจดจำได้ง่ายขึ้น ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ทั้งจากอดีตและปัจจุบันไปพร้อมกัน
การได้เรียนรู้เรื่อง Public Domain เป็นสิ่งสำคัญโดยเฉพาะเมื่อต้องนำมาใช้กับทางธุรกิจ ความรู้เหล่านี้จะช่วยให้คุณใช้ลิขสิทธิ์ผลงานได้อย่างถูกต้อง ป้องกันการละเมิดลิขสิทธิ์ พร้อมส่งเสริมความรู้ความเข้าใจให้กับสังคม
สุดท้ายนี้อย่าลืมใช้ผลงานที่ถูกลิขสิทธิ์ในการทำคอนเทนต์กันด้วยนะคะ
บทความโดย : ทีมงานชัตเตอร์สต็อกประเทศไทย ดำเนินงานโดย นัมเบอร์ 24
